Badania geotechniczne gruntu – kiedy są konieczne i ile kosztują?

Badanie gruntu to często jedna z ostatnich rzeczy, o której myślimy, planując budowę domu. Jednak geotechniczne badanie gruntu dostarcza wielu cennych informacji. Kiedy więc warto, a kiedy należy je wykonać? Co uzyskujemy w wyniku badania geotechnicznego? Sprawdźmy to.

Czym są badania geotechniczne gruntu?

Badania geotechniczne gruntu to jeden z kluczowych etapów poprzedzających rozpoczęcie budowy obiektu budowlanego – niezależnie czy chodzi o domy parterowe, piętrowe, domy z podpiwniczeniem lub bez. Głównym celem badania geotechnicznego jest określenie warunków gruntowo-wodnych na danym terenie, co pozwala dobrać odpowiedni rodzaj fundamentów, zminimalizować ryzyko osiadania budynku oraz zapobiec innym problemom konstrukcyjnym. Choć wciąż można się spotkać z pewną tendencją do traktowania badania geotechnicznego jako zbędnego wydatku, to w rzeczywistości mogą one znacząco wpłynąć na bezpieczeństwo i trwałość całej inwestycji.

Czym są badania geotechniczne? To zbiór czynności, które mają na celu rozpoznanie warunków gruntowych oraz poziomu wód gruntowych na danym obszarze. Badania te obejmują między innymi wiercenia, pobranie próbek gruntu oraz ich analizę laboratoryjną. Na tej podstawie opracowywana jest dokumentacja geotechniczna zawierająca opinię geotechniczną z zaleceniami projektowymi.

W zależności od stopnia skomplikowania warunków gruntowych oraz rodzaju inwestycji, badania geotechniczne mogą przybrać różną formę i zakres. Zakres badań geotechnicznych zależy od kategorii geotechnicznej obiektu budowlanego, która jest określana przez projektanta konstrukcji budowlanych. Wyróżnia się trzy kategorie geotechniczne. W przypadku większości domów jednorodzinnych (niepodpiwniczonych, przy prostych warunkach geotechnicznych) najczęściej wystarczające są badania odpowiadające pierwszej kategorii geotechnicznej, obejmujące kilka odwiertów na głębokość do kilku metrów. Dla większych inwestycji lub terenów o podwyższonym ryzyku (na przykład na obszarach szkód górniczych) wymagane są badania geotechniczne odpowiednie dla drugiej lub trzeciej kategorii.

Ile kosztuje badanie geotechniczne gruntu?

Koszt wykonania badań geotechnicznych gruntu zależy od wielu czynników – przede wszystkim od liczby odwiertów, ich głębokości, metody badania gruntu oraz stopnia skomplikowania warunków gruntowych, a także lokalizacji potencjalnego placu budowy. Średnia cena badania geotechnicznego gruntu dla domu jednorodzinnego waha się od 1 500 do 3 500 zł. W przypadku większych inwestycji także takich jak domy jednorodzinne o dużej powierzchni zabudowy i skomplikowanej konstrukcji koszt ten może wzrosnąć kilkukrotnie.

W skład usługi zwykle wchodzi: 

• wykonanie odwiertów geotechnicznych,
• pobranie próbek gruntu i ich analiza w laboratorium, 
• sporządzenie opinii geotechnicznej.

Należy pamiętać, że opinia geotechniczna w świetle Ustawy Prawo Budowlane jest obowiązkowa i niezbędna do prawidłowego zaprojektowania fundamentów lub płyty fundamentowej, co ma bezpośrednie przełożenie na bezpieczeństwo budynku i jakość całej konstrukcji.

Dodatkowe koszty mogą pojawić się w przypadku wystąpienia skomplikowanych warunków gruntowych, na przykład na słabych gruntach spoistych, w przypadku obecności wód gruntowych, czy nasypów niekontrolowanych. W takich przypadkach opracowywana jest ekspertyza lub projekt geotechniczny. Sondowane na przykład płytą dynamiczną służy do wstępnego określenia warunków i zaplanowania lokalizacji i głębokości odwiertów. Analizę ścinania gruntu określa się każdorazowo w celu ustalenia nośności gruntu. Ponieważ poziom wód gruntowych zawsze się waha, geotechnik określa możliwe poziomy i stały poziom wód gruntowych.

Czy badanie geotechniczne gruntu jest obowiązkowe?

Zgodnie z obowiązującymi przepisami (m.in.: Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 25 kwietnia 2012 r. w sprawie ustalania geotechnicznych warunków posadawiania obiektów budowlanych - Dz.U. 2012 poz. 463), zakres badań geotechnicznych zależy od kategorii geotechnicznej obiektu budowlanego, którą określa projektant. Dla prostych budynków mieszkalnych jednorodzinnych, zlokalizowanych w nieskomplikowanych warunkach gruntowo-wodnych (I kategoria geotechniczna), wystarczająca jest zazwyczaj opinia geotechniczna, która może być opracowana na podstawie uproszczonego rozpoznania gruntu. Takie opracowanie może powstać w oparciu o minimum dwa odwierty i analizę warunków gruntowo-wodnych.

Wnikliwsze badania geotechniczne są natomiast obowiązkowe, jeśli inwestycja znajduje się na terenach o złożonej budowie geologicznej, obszarach szkód górniczych, na gruntach słabonośnych, przy wysokim poziomie wód gruntowych lub gdy projekt obejmuje budowę podpiwniczenia. Ustawa Prawo Budowlane każdorazowo nakłada obowiązek uzyskanai opinii geotechnicznej, a przeprowadzenie wnikliwej analizy warunków geotechnicznych może znacząco ograniczyć ryzyko błędów projektowych i technicznych oraz zwiększyć bezpieczeństwo realizacji inwestycji.

W przypadku większych inwestycji, takich jak budynki wielorodzinne, obiekty przemysłowe, infrastruktura techniczna, ujęcia wód podziemnych czy inwestycje na terenach nadmorskich lub górskich, wykonanie szczegółowych badań geotechnicznych jest także określane przez projektanta. Tylko na ich podstawie możliwe jest prawidłowe zaprojektowanie fundamentów oraz ocena ryzyk konstrukcyjnych i środowiskowych. 

Kiedy wymagane są badania geologiczne?

Badania geologiczne gruntu są wymagane w sytuacjach, gdy istnieje podejrzenie występowania skomplikowanych warunków geologicznych lub gdy charakter inwestycji (kategoria geotechniczna obiektu budowlanego) tego wymaga. Dotyczy to w szczególności budynków o dużej powierzchni, inwestycji zlokalizowanych na terenach podmokłych, obszarach osuwiskowych lub objętych szkodami górniczymi, a także gruntach słabonośnych lub ekspansywnych.

W takich przypadkach wymagane jest opracowanie projektu robót geologicznych, który wchodzi w skład dokumentacji podlegającej zatwierdzeniu przez właściwy organ administracji geologicznej (najczęściej starostwo powiatowe lub urząd marszałkowski). Realizacja badań musi być nadzorowana przez osobę posiadającą odpowiednie uprawnienia geologiczne. Wynikiem prac jest dokumentacja geologiczno-inżynierska zawierająca między innymi analizę warunków gruntowo-wodnych, ocenę stateczności podłoża, obecność gruntów specjalnych oraz wytyczne i zalecenia projektowe – dotyczące w szczególności posadowienia budynku.

Badania geologiczne przeprowadza się również w kontekście wykorzystania energii geotermalnej, na przykład przy projektowaniu gruntowych pomp ciepła. W każdym przypadku mają one kluczowe znaczenie dla bezpieczeństwa, trwałości i efektywności ekonomicznej inwestycji.

Kto zleca badania geotechniczne?

Zlecenie badań geotechnicznych gruntu spoczywa zazwyczaj na inwestorze – osobie fizycznej lub firmie planującej budowę. W praktyce najczęściej zlecenie takie jest składane przez przyszłego właściciela domu jednorodzinnego, jeszcze przed złożeniem projektu budowlanego.

W przypadku większych inwestycji zlecenie może pochodzić od dewelopera, firmy budowlanej, projektanta lub jednostki samorządowej. Warto zwrócić uwagę, że badania geotechniczne wykonuje się na podstawie projektu robót geologicznych zatwierdzonego przez odpowiednie organy.

Firmy wykonujące badania geotechniczne powinny posiadać odpowiednie uprawnienia oraz doświadczenie w realizacji podobnych zadań. Wyniki badań geotechnicznych powinny być przedstawione w formie raportu, który zawiera przede wszystkim profil gruntu, czyli opis poszczególnych warstw geotechnicznych, przekrój z kształtem profili, oraz parametry fizyczne pokazujące własności wytrzymałościowe gruntu.

Jaka jest głębokość odwiertów geotechnicznych?

Głębokość odwiertów geotechnicznych zależy od rodzaju planowanej inwestycji oraz kategorii geotechnicznej, do której dana inwestycja należy. W przypadku domów jednorodzinnych (pierwsza kategoria geotechniczna), odwierty zwykle wykonuje się na głębokość 3–8 metrów, czyli do poziomu posadowienia fundamentów oraz nieco głębiej, aby zbadać stabilność gruntu – konkretnie głębokość odwiertów powinna wynosić minimum 2 metry poniżej przewidywanego poziomu posadowienia fundamentów.

Dla bardziej skomplikowanych projektów, takich jak budynki wielokondygnacyjne, hale przemysłowe czy obiekty infrastruktury publicznej, głębokość odwiertów może wynosić kilkanaście lub nawet kilkadziesiąt metrów. W takich przypadkach analizie poddaje się również głębsze warstwy gruntu, aby zapobiec ewentualnym problemom związanym z osiadaniem lub deformacją podłoża.

W praktyce głębokość odwiertów ustalana jest na podstawie rodzaju gruntu, przewidywanego obciążenia oraz ukształtowania terenu działki. W niektórych sytuacjach może być konieczne wykonanie dodatkowych odwiertów lub zastosowanie dodatkowych, bardziej zaawansowanych metod badawczych.

Badania geotechniczne gruntu – koszt, który warto ponieść

Badania geotechniczne gruntu są nieodzownym elementem procesu budowlanego, który pozwala uniknąć wielu kosztownych błędów i zapewnia bezpieczeństwo inwestycji. Choć teoretycznie w niektórych przypadkach przybierają one bardzo uproszczoną formę, to w praktyce ich wykonanie powinno być standardem – zwłaszcza w przypadku budowy domu jednorodzinnego.

Wyniki badań geotechnicznych dostarczają informacji niezbędnych do prawidłowego zaprojektowania fundamentów, oceny ryzyka osiadania, określenia poziomu wód gruntowych oraz właściwości gruntu. Dokumentacja geotechniczna stanowi część projektu budowlanego i ma wpływ na uzyskanie pozwolenia na budowę.

Warto również pamiętać, że wykonanie badań geotechnicznych to inwestycja w bezpieczeństwo i trwałość budynku – szczególnie w przypadku lokalizacji działki na trudnym terenie. Dzięki nim możliwe jest nie tylko określenie rodzaju gruntu i jego nośności, ale także zaprojektowanie odpowiednich fundamentów, które przetrwają próbę czasu i zapewnią stabilne podparcie dla reszty konstrukcji budynku.

Niezależnie od tego, czy planujesz budowę domu jednorodzinnego, czy innego obiektu, badania geotechniczne powinny być jednym z pierwszych kroków do wykonania, najlepiej jeszcze przed zakupem działki. Ich znaczenie jest nie do przecenienia, a koszt z nimi związany to stosunkowo niewielki wydatek w porównaniu do potencjalnych strat wynikających z konsekwencji pominięcia negatywnych skutków oddziaływania niestabilnego podłoża na budynek.