Boniowanie elewacji, czyli metoda zdobienia ścian zewnętrznych zwiększająca ogólną estetykę budynku jest znana od starożytności. Popularna w klasycznej architekturze jest chętnie stosowana także w nowoczesnym budownictwie, gdzie może zastępować lub uzupełniać inne techniki. Na czym polega i kiedy warto z niej skorzystać?
Bonie elewacyjne – co to takiego?
Głównym celem boniowania jest przyozdobienie elewacji budynku. Najczęściej w tej technice zdobienia powstają poprzez tworzenie na powierzchni elewacji pionowych oraz poziomych rowków. Takie nacięcia (imitowanie na elewacji kamiennych bloków) nadają głębi ścianom zewnętrznym poprzez efekt kontrastującego światłocienia.
Boniowanie może obejmować zarówno całą powierzchnię elewacji, jak i określone jej fragmenty (często jest to punkt w centrum elewacji łączący poszczególne części budynku). Stosowane jest nie tylko boniowanie, ale też pseudoboniowanie. W tym pierwszym kształtuje się szczeliny w warstwie tynku albo materiale budowlanym. Wymaga to precyzji i umiejętności. Prostszą techniką jest pseudoboniowanie, gdzie stosowane są bonie naklejane lub styropianowe. Taka metoda jest znacznie szybsza i mniej skomplikowana. Bonie z gotowych elementów aplikuje się po nałożeniu tynku albo zaprawy klejowej.
Rodzaje boniowania
Przez wieki wypracowano wiele różnych technik boniowania, a współczesna architektura korzysta też z nowoczesnych metod. Wybór konkretnego sposobu zależy od możliwości pod względem dostępnych materiałów, budżetu, rodzaju nieruchomości, ale również tego, jaki końcowy efekt estetyczny chce się osiągnąć. Klasyczny sposób, a więc kształtowanie boni w strukturze tynku został uzupełniony przez inne, prostsze metody. Do najpopularniejszych technik boniowania należą:
- wycinane – ręczne lub maszynowe wycinanie rowków bezpośrednio w materialne budowlanym (kamień, cegła, beton itp.). To najbardziej tradycyjna metoda stosowana w wyższej klasy nieruchomościach lub zabytkach. Obecnie przeprowadza się również wycinane boniowanie styropianu, czy wełny mineralnej.
- naklejane – na elewację są naklejane gotowe elementy dekoracyjne wykonane z tworzyw sztucznych, styropianu, kompozytu i innych materiałów. Tańszy i szybszy sposób wykorzystywany też w renowacjach, w których nie można naruszyć konstrukcji ściany,
- formowane – z pomocą form lub szablonów bonie tworzy się bezpośrednio na mokrej warstwie tynku. Stosowana do ścian zewnętrznych i wewnętrznych gwarantuje duże możliwości odnośnie kształtowania i rozmiarów boni oraz realizowania nietypowych wzorów i tekstur. Wykonuje się formowane boniowanie tynku tradycyjnego, cienkowarstwowego lub zaprawy,
- siatka zbrojąca i listwy – bonie formuje się z pomocą siatki zbrojącej i specjalnych listew (drewnianych, metalowych albo plastikowych), a następnie wykonuje się w tym miejscu tynkowanie elewacji. Ta technika cechuje się dużą trwałością i wytrzymałością na uszkodzenia mechaniczne. Często stosowana w nowoczesnym budownictwie,
- technologia cyfrowa – druk 3D umożliwia tworzenie bardziej skomplikowanych wzorów i kształtów. Stosowane w oryginalnych projektach.
Technika boniowania elewacji pozwala uzyskać bogaty wachlarz efektów. Cienkie lub szersze bonie można jeszcze wzbogacić dzięki ozdobnej obróbce krawędzi. Szlachetne tynki cienkowarstwowe, na których formuje się bonie elewacyjne to z kolei dobry sposób na uniknięcie cięższych i droższych materiałów. Często do podkreślenia kształtu budynku oraz detali architektonicznych stosuje się boniowanie pionowe lub bonie narożne.
Jednak oprócz rodzajów boni wyróżnia się też typy boniowania. Zależą one od parametrów takich jak układ rowków (płytowe, pasowe), ukształtowanie płyt (płaskie, wypukłe, zwierciadlane i diamentowe) lub faktury powierzchni (dzikie, groszkowane, szlifowane i polerowane). Uwzględnia się także podział ze względu na sposób kładzenia. Wyróżniamy tu układanie przyległe boni różnych rozmiarów na przemian albo tej samej długości, a także układanie w stałych odstępach lub w centralnym miejscu elewacji.
Zalety boniowania
Elewacja budynku znacząco zyskuje na estetyce dzięki zastosowaniu technik boniowania. Najważniejsze jej zalety to:
- większa głębia i różnorodność tekstury – boniowanie tworzy wrażenie trójwymiarowości, a w zależności od kąta patrzenia, czy oświetlenia budynek może wyglądać inaczej. Powstające światłocienie umożliwiają też lepsze wyeksponowanie detali architektonicznych,
- dopasowanie do stylu architektury – różne metody boniowania mogą podkreślić styl architektoniczny nieruchomości zarówno klasycznej, jak i nowoczesnej,
- różnorodność efektów – techniki boniowania pozwalają uzyskać wiele różnorodnych efektów, dzięki kombinacjom linii, form, czy tekstur. Głębokie rowki będą się inaczej prezentować niż płytkie linie. Różnice w efektach wizualnych umożliwiają realizację bardzo odmiennych projektów,
- możliwości łączenia różnych materiałów,
- optyczne powiększenie nieruchomości – odpowiednio dobrane techniki boniowania mogą stwarzać wrażenie, że budynek jest większy niż w rzeczywistości. Wpływa na to zarówno zwiększona głębia, jak i różnorodność tekstury na ścianach.
- ogólna estetyka – boniowanie podnosi walory estetyczne nieruchomości i zapewnia jej indywidualny charakter.
Ile kosztuje boniowanie elewacji?
W zależności od wybranej techniki i zastosowanych materiałów, a także powierzchni elewacji, czy ceny za robociznę koszty boniowania mogą się znacznie różnić. Decydujące czynniki to:
- technika boniowania – boniowanie naklejane lub formowane będzie z reguły tańsze od wycinanego, które wymaga większego nakładu pracy,
- typ materiału – kamień naturalny albo specjalne tynki będą droższe niż styropian, czy tworzywa sztuczne,
- stopień skomplikowania – złożone projekty (bardziej szczegółowe, z dodatkowymi detalami) to większy stopień komplikacji całego przedsięwzięcia, a więc również więcej godzin pracy nad nim,
- powierzchnia elewacji – im większa elewacja, tym więcej potrzeba materiałów i czasu pracy,
- lokalne różnice w cenach robocizny i materiałów.
Najtańsze będzie boniowanie naklejane. Średnia połka cenowa to technika wycinana. Te dwie metody cieszą się obecnie większą popularnością, na co wpływ ma również powszechność używania izolacji zewnętrznych takich jak styropian, czy wełna mineralna, które można wykorzystać we wspomnianych technikach. Najdroższe jest tradycyjne boniowanie tynkowe lub formowane, które jednak najczęściej stosuje się w przypadku obiektów zabytkowych.
Równocześnie jednak boniowanie podnosi walory estetyczne nieruchomości, a więc także jej wartość w przypadku, jeśli zostanie w przyszłości sprzedana.
Kiedy warto zdecydować się na boniowanie?
Boniowanie to niewątpliwie interesująca technika dekoracyjna, która może znacznie poprawić estetykę budynku. Z pewnością warto ją zastosować, jeśli zależy Ci na tym, żeby Twój dom miał indywidualny charakter podkreślony ciekawymi detalami. W dzisiejszym budownictwie wykorzystuje się tę metodę również jako tworzenie imitacji historycznych stylów architektonicznych.
Jednak przed rozpoczęciem prac trzeba dokładnie wszystko zaplanować. Jeśli nie masz w tym doświadczenia, to zalecana będzie konsultacja z architektem. Może on pomóc w wyborze najodpowiedniejszych materiałów oraz techniki. Całe przedsięwzięcie należy też przemyśleć pod kątem finansowym, a więc zastanowić się, jaki będzie budżet. Należy w nim wziąć pod uwagę również późniejsze koszty związane z ewentualnymi naprawami, konserwacją lub czyszczeniem, które jest niezbędne, bo w rowkach gromadzą się zanieczyszczenia, co znacząco obniża estetykę budynku.
Bonie naklejane, czy wykonane z lżejszych materiałów np. styropianu są także bardziej narażone na uszkodzenia mechaniczne. Dlatego ważne jest, żeby przy bardziej skomplikowanym projekcie ich wykonaniem zajął się fachowiec. Nieprawidłowe wykonanie może dawać efekt estetyczny odwrotny do zamierzonego. Dodatkowo wszelkie późniejsze zmiany w strukturze elewacji będą też wymagały uwzględnienia wykonanych boni. Mimo wszystko jest to z pewnością wart rozważenia sposób na podniesienie estetyki nieruchomości.