Ścianka kolankowa – co to jest, jakie ma znaczenie i czy warto ją podnieść?

W konstrukcji jednorodzinnych budynków mieszkalnych można wyróżnić wiele rodzajów ścian. Jednym z nich jest ścianka kolankowa. Co to jest i gdzie się znajduje? Za co jest odpowiedzialna? Dlaczego tak często pojawia się pytanie o podniesienie ścianki kolankowej? Sprawdźmy to!

Czym jest ścianka kolankowa?

Ścianka kolankowa jest elementem konstrukcyjnym budynku. Jest posadowiona na stropie ostatniej kondygnacji. Przykładowo w przypadku domów parterowych z poddaszem użytkowym będzie to strop wieńczący parter. Ścianka kolankowa kończy się przy styku z dachem. Jej wysokość determinuje, gdzie oparta jest więźba dachu. Przekłada się to także na powierzchnię użytkową poddasza.

Ścianka kolankowa nie jest niezbędnym elementem budynku. Konstrukcja dachu może być oparta na wieńcu ścian poniższej kondygnacji lub bezpośrednio na stropie. Wiele projektów zakłada jednak zastosowanie ścianki kolankowej. Są ku temu dwa istotne powody. Jednym z nich jest zwiększenie funkcjonalności poddasza, czyli wspomnianej powierzchni. Drugim jest poprawa estetyki i proporcji całego budynku.

Konstrukcja ścianki kolankowej

Pod względem konstrukcyjnym ścianka kolankowa musi przenosić obciążenia pochodzące z konstrukcji dachu na niższe partie budynku, czyli ściany nośne i fundamenty. Ponadto więźba dachowa oddziałuje siłą, która rozpiera ściankę kolankową. Z tych powodów jest ona wzmocniona wieńcem żelbetowym. Często też są wykonywane słupki żelbetowe w grubości ścianki kolankowej, w rozstawie ustalonym przez konstruktora.

Niewłaściwie zaprojektowana lub źle wykonana ścianka kolankowa może prowadzić do pęknięć w murze, a nawet osłabienia innych elementów budynku, na przykład konstrukcji dachu. Dlatego decyzja o jej wysokości powinna pozostać tylko i wyłącznie w gestii projektanta. Uwzględnia się przy tym nie tylko funkcjonalność poddasza i aspekty estetyczne, ale także kwestie konstrukcyjne. Ścianka kolankowa najczęściej wykonana jest z takiego samego materiału murowego, co pozostałe ściany nośne w budynku. Mogą to być pustaki, bloczki betonu komórkowego, cegły lub inne materiały służące do wznoszenia ścian konstrukcyjnych.

Wieniec stropowy jako podstawa ścianki kolankowej

Wieniec stropowy to element konstrukcyjny w formie żelbetowej belki, która znajduje się na wysokości stropu, w grubości zewnętrznych ścian nośnych. Wieniec okala cały strop, usztywnia konstrukcję budynku i jest odpowiedzialny za równomierne przenoszenie obciążeń na mury.

Forma i lokalizacja wieńca stropowego sprawia, że jest on idealnym miejscem na posadowienie ścianki kolankowej. Kluczowe jest odpowiednie zakotwienie ścianki do wieńca, tak by oba te elementy konstrukcji budynku ze sobą współpracowały w przenoszeniu obciążeń.

Murłata i jej rola w konstrukcji dachu

Murłata jest jednym z najważniejszych elementów więźby dachowej. Odgrywa istotną rolę przy dachach dwuspadowych, czterospadowych i skomplikowanych dachach składających się z wielu połaci. Murłata łączy drewnianą więźbę z murowaną i żelbetową konstrukcją budynku. Podobnie jak wieńce, odpowiada za równomierne przekazywanie obciążeń z dachu, na ściankę kolankową, a konkretnie na wieniec ścianki kolankowej.

Więźba dachowa oparta na ściance kolankowej

Każda więźba dachowa oparta na ściance kolankowej, oddziałuje na nią znacznymi siłami, które są skierowane nie tylko pionowo w dół, ale i na boki. Innymi słowy, dach może przewrócić ścianki kolankowe, jeśli te nie są odpowiednio zaprojektowane i wykonane. Z tego samego powodu, znaczenie ma także połączenie więźby ze ścianką kolankową.

Słupki żelbetowe jako wzmocnienie konstrukcji

Słupy żelbetowe w konstrukcji ścianki kolankowej łączą i spinają ze sobą wieniec stropowy z wieńcem ścianki kolankowej. Rozstaw, geometria, sposób zbrojenia i to czy w ogóle konieczne jest zastosowanie słupków żelbetowych w ściance kolankowej, jest określane przez projektanta. Nigdy nie należy rezygnować z ich wykonania, jeśli znajdują się w projekcie. Natomiast im wyższa jest ścianka kolankowa, tym bardziej prawdopodobna jest obecność tych słupków.

Wysokość ścianki kolankowej a funkcjonalność poddasza

W domach z poddaszem użytkowym ważną rolę pełni ścianka kolankowa. Wysokość tego elementu przekłada się na to jak funkcjonalne będą pomieszczenia zlokalizowane na poddaszu i jaka będzie użyteczna powierzchnia tego poziomu.

Co do samej wysokości ścianki kolankowej, ta może być różna: od zaledwie kilkudziesięciu centymetrów, (na przykład 30 cm) po ponad 150 cm. Niska ścianka kolankowa sprawia, że powierzchnia użytkowa (czyli powierzchnia liczona od użytecznej wysokości, a nie po powierzchni podłogi) będzie mniejsza. Wysoka ścianka kolankowa pozwala na uzyskanie większej przestrzeni, nawet takiej o pełnej wysokości pomieszczenia.

Optymalna wysokość ścianki kolankowej

Optymalna wysokość ścianki jest zależna od kilku czynników i dla każdego projektu może być nieco inna. Jeśli na poddaszu, przy ściankach kolankowych mają się znajdować pomieszczenia gospodarcze, to optymalna może być ścianka o wysokości nieprzekraczającej 70 cm. Jednak jeśli zależy nam na pełnej funkcjonalności poddasza, to warto postawić na ścianki kolankowe o wysokości powyżej 90 cm. Taka wysokość zapewni pewną swobodę w ustawianiu mebli w pomieszczeniu na poddaszu. Przy ścianie kolankowej o minimalnej wysokości 90 cm można ustawić biurko, łózko lub komodę.

Jednocześnie warto pamiętać, że jeśli ścianka kolankowa jest niska, na przykład ze względu na ogólne proporcje budynku, to by zwiększyć funkcjonalność pomieszczeń na poddaszu, można zastosować tak zwane przedścianki. To ścianka, która nie pełni funkcji konstrukcyjnych. Jest odsunięta od ścianki kolankowej, więc zabiera nieco powierzchni podłogi, ale powoduje, że w pomieszczeniu pod skosem powstaje użyteczny fragment pionowej ścianki, który można zagospodarować.

Kąt nachylenia dachu a wysokość ścianki kolankowej

Relacja pomiędzy wysokością ścianki kolankowej a kątem nachylenia dachu ma wpływ na proporcje budynku. W ogólnym ujęciu małym spadek dachu ze zbyt wysokimi ściankami kolankowymi zaburza proporcje i estetykę domu. Natomiast strzeliste dachy, o nachyleniu większym niż ok. 40°, mogą wyglądać na proporcjonalne i smukłe, nawet z wysoką ścianką kolankową.

Wpływ wysokości ścianki na kubaturę budynku

Jeśli zmianie nie ulega kąt nachylenia dachu, to im wyższa ścianka kolankowa, tym większa kubatura domu. Ma to wpływ między innymi na przestrzeń, którą należy ogrzać.

Podniesienie ścianki kolankowej – zalety i wady

Kiedy warto podnieść ściankę kolankową?

Podniesienie ścianki kolankowej warto rozważyć przede wszystkim wtedy, gdy zależy nam na zwiększeniu powierzchni użytkowej poddasza. Wyższa ścianka sprawia, że skosy dachu zaczynają się wyżej, co pozwala na wygodniejsze zagospodarowanie przestrzeni. Rozważania warto poprzedzić analizą, czy taka decyzja nie będzie stała w kolizji z innymi wymogami, oraz nie wpłynie negatywnie na wygląd bryły budynku.

Zmiana wysokości budynku a przepisy budowlane

Podniesienie ścianki kolankowej przekłada się na zmianę całkowitej wysokości budynku. Zgodnie z art. 36a ust. 5 Prawa budowlanego, zmiana wysokości obiektu budowlanego jest istotnym odstąpieniem od projektu, jeśli przekracza 2% wysokości określonej w zatwierdzonym projekcie zagospodarowania działki, projekcie architektoniczno-budowlanym, lub w innych warunkach pozwolenia na budowę.

Izolacja termiczna ścianki kolankowej

Jak zapobiegać mostkom termicznym?

W zapobieganiu mostkom termicznym ważne jest zadbanie o ciągłość izolacji. W przypadku ścianki kolankowej, która jest zlicowana ze ścianami zewnętrznymi, należy wykonać jednolitą, ciągłą izolację termiczną, która osłoni ścianę, wieniec stropowy i ściankę kolankową.

Miejscem, któremu należy poświęcić szczególną uwagę, jest styk izolacji pionowej ścianki z izolacją połaci dachu. Wykonanie jej zgodnie z projektem zapewnia eliminację ryzyka powstania liniowych mostków termicznych.

Ocieplenie poddasza a efektywność energetyczna

Dobre ocieplenie poddasza ma kluczowy wpływ na efektywność energetyczną budynku. Przyjmuje się, że to właśnie przez dach może uciekać nawet 25–30% ciepła. Właściwie dobrana izolacja, nie tylko minimalizuje straty ciepła w sezonie grzewczym, ale i chroni przed przegrzewaniem latem, co przekłada się na niższe koszty ewentualnego użytkowania klimatyzacji.

Rodzaje dachów a ścianka kolankowa

Ścianka kolankowa w dachu dwuspadowym

W projektach domów z dachem dwuspadowym znajdują się najczęściej dwie ścianki kolankowe – tam, gdzie połać schodzi do ścianki. Pozostałe dwie ściany, to ściany szczytowe.

Ścianka kolankowa w dachu czterospadowym

Projekty domów z dachem czterospadowym lub wielospadowym ze ścianką kolankową posiadają ją na całym obwodzie budynku.

Formalności związane z podniesieniem ścianki kolankowej

Warunki zabudowy a zmiana wysokości budynku

Warunki zabudowy określają kluczowe parametry, jakie musi spełniać budynek na danej działce, w tym jego maksymalną wysokość, kształt dachu, gabaryty, czy lokalizację na działce. Jeśli planowana zmiana wysokości budynku poprzez podniesienie ścianki kolankowej, powoduje przekroczenie ustalonych w warunkach zabudowy limitów, konieczne jest uzyskanie nowej decyzji o warunkach zabudowy.

Adaptacja poddasza a podniesienie ścianki kolankowej

Adaptacja, czy też wykończenie poddasza w obliczu podniesienia ścianki kolankowej może się wiązać z dodatkowymi kosztami. Te wynikają ze zwiększonej powierzchni ścian, które należy wykończyć. Z drugiej strony całkowity koszt adaptacji pomieszczenia na poddaszu na konkretny cel, na przykład na funkcjonalną sypialnię z zabudową garderobianą, może okazać się niższy, pomimo zwiększenia wysokości ścianki kolankowej. Wyższa ścianka pozwoli na przykład na zastosowanie standardowych, dostępnych w powszechnej sprzedaży mebli, co wyeliminuje konieczność korzystania z usług stolarzy wykonujących zabudowy na wymiar.